Bijzonder project van 'Ik vraag me af ...'
Algemeen'Ze trokken zonder tegenstand de grens bij Oldenkotte over'
EIBERGEN - Het is het verhaal van Anton Terhürne-Jösner, de nu 95-jarige Duitser uit Vreden die op 17-Jarige leeftijd het Duitse leger Nederland zag binnenmarcheren. Ze kwamen te voet en te paard en ondervonden nauwelijks tegenstand. Veel slachtoffers zijn er dan ook niet gevallen. Zijn verhaal is onderdeel van het grensoverschrijdend videoverhaalproject 'Beeld en Verhaal' over ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog aan weerszijden van de grens. Initiator van het project is de Stichting 'Ik vraag me af…' uit Eibergen.
Door Rob Weeber
De stichting werd opgericht in 2014 met als doel voor alle in Eibergen geboren Joodse oorlogsslachtoffers een plaats op het gemeentelijk herdenkingsmonument te krijgen. Met medewerking van de gemeente Berkelland werd dit doel in 2016 gerealiseerd. Eigenlijk wilde men daarna stoppen, maar besloot toch door te gaan. Op 14 oktober 2018 bijvoorbeeld werd het volgende project gerealiseerd, Stolpersteine. De stichting staat voor informatie verzamelen, scholing en educatie over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in en rondom Eibergen. De herinnering aan de oorlog moet levend blijvend, zodat een herhaling ervan uitblijft. Volgend jaar is Nederland 75 jaar bevrijd en in aanloop daarnaartoe heeft de stichting het grensoverschrijdende project geïnitieerd. De start was in juli 2018.
In de tussenliggende twee jaar worden zo'n twintig Nederlandse en Duitse ooggetuigen geïnterviewd en op beeld vastgelegd. Haast is geboden want de leeftijd dringt.
Bert Smeenk (62 jaar) en Leonie Holweg (39 jaar) zijn twee bestuursleden van de stichting. In samenwerking met Jahra Esser van Jahra's Videoproducties leggen ze de verhalen op beeld vast. "We willen een onbecommentarieerd beeld van ooggetuigenverhalen over de Tweede Wereldoorlog maken", begint Bert. "Het gaat puur om de eigen beleving en herinnering van de geïnterviewden. Inmiddels hebben we er al een paar achter de rug en soms was dat best confronterend. De herinnering aan de geschiedenis maakt nog steeds veel los. Daarom zoek ik de personen in kwestie achteraf nog een keer op, zeg maar als een soort nazorg. De geïnterviewden wonen allemaal in een omtrek van zo'n 20 a 30 kilometer rondom de grens en kunnen verzetsmensen zijn, gewoon inwoners, getuigen van Joden vervolging et cetera. Het regionale gebied sluit aan bij onze doelstelling, het gaat om microgeschiedenis, om het relaas van de Tweede Wereld oorlog van groot-Eibergen. Natuurlijk zijn we zorgvuldig te werk gegaan. Voordat we met de kandidaten contact opnamen, deden we eerst vooronderzoek. Daarbij hebben we diverse bronnen geraadpleegd om meer informatie over de betreffende persoon te verkrijgen. Bijvoorbeeld hebben we contact gezocht met familieleden en archieven geraadpleegd, maar over de grens hebben we ook veel medewerking van de Heimatverein Vreden gehad. Zij kennen veel mensen. We willen wel dat er authentieke verhalen vastgelegd worden en geen verzonnen feiten."
Leonie is ook zeer geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog. "Het is een fascinerend project waarbij we van onze kant uit geen enkele sturing of duiding willen geven. Wel proberen we de gesprekken wat te structureren met enkele hulpvragen als: 'Hoe oud was je toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak?, Weet je dat er Joden verdwenen zijn?, Zat je op school of werkte je al? De betrokkenen zijn op hoge leeftijd en soms is het nodig dat je het gesprek op gang helpt en houdt. Het eindproduct is puur als open studiemateriaal bedoeld. Onderzoekers mogen hun conclusies trekken, wij doen het niet. Vanuit dat oogpunt ook doen we niet aan nasynchronisatie, maar wordt alles ondertiteld. De 1,5 uur durende video gaat straks naar instanties als het ECAL (Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers) en het Westfälische Wilhelms-Universität Institut für Niederländische Philologie in Münster." Jahra (25 jaar) deed al eerder mee aan een project voor de stichting. Met haar opnames probeert ze een verbinding te maken tussen de verschillende verhalen. Bij de meeste geïnterviewden is bovendien een familielid aanwezig, zodat de setting voor de oudere wat minder 'onveilig' is.
De deelnemers aan het project zijn De Stichting 'Ik vraag me af…' in Eibergen, het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) in Doetinchem, het Heimat- und Altertumsverein der Vredener Lande e.V. in Vreden, Duitsland en het Westfälische Wilhelms-Universität Institut für Niederländische Philologie in Münster, Duitsland. Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door Interreg Deutschland-Nederland en de provincie Gelderland, Beide dragen 50% van de kosten. Voor contact met de Stichting 'Ik vraag me af…' kan men mailen naar E-mail: info@stichtingikvraagmeaf.nl.
