Jodie Ras wil met haar verhalenbundel gedetineerden een stem geven zonder hun daden te vergoelijken. Foto: Liane Brouwer

Jodie Ras wil met haar verhalenbundel gedetineerden een stem geven zonder hun daden te vergoelijken. Foto: Liane Brouwer

Bajesklanten en bewaarders doen openhartig hun verhaal aan Jodie Ras uit Berkelland

Algemeen

Humanistisch geestelijk verzorger brengt boeiende verhalenbundel uit

Door Rudi Hofman

BERKELLAND/ALMELO - In coronatijd voelen velen zich eenzaam, geïsoleerd en in hun vrijheid beperkt. Als er één plek is waar mensen weten hoe het is in afzondering te leven dan is dat de gevangenis. Jodie Ras voert als humanistisch geestelijk verzorger wekelijks gesprekken met mannelijke gedetineerden in de Penitentiaire Inrichting (PI) in Almelo. Een aantal van de boeiende verhalen die deze gesprekken opleverden, heeft zij gebundeld in Quarantaineverhalen uit de bajes

De totstandkoming van de verhalenbundel heeft veel voeten in aarde gehad, zegt de 42-jarige Ras uit de gemeente Berkelland (haar woonplaats noemt ze om veiligheidsreden liever niet). ''Vaak hield ik eerst een diepte-interview van een uur of anderhalf. Daarna ging ik het uitwerken. Vervolgens moest de gedetineerde het verhaal goedkeuren alsook de diverse mensen binnen Justitie die gaan over veiligheid. Het verhaal mocht niet naar de persoon in kwestie en slachtoffers herleidbaar zijn. Ik ken de gedetineerden goed en vrijwel iedereen die ik heb gevraagd, wilde meewerken. Ze zijn zich bewust dat ze door de buitenwereld als ‘tuig’ worden gezien en wilden graag hun verhaal vertellen.'' Naast een tiental gedetineerden laat Ras ook drie bewaarders hun persoonlijke verhaal vertellen.

Volgens Ras is de bajes een plek waar je aan zelfinzicht kan werken. Een deel van de gedetineerden doet dit ook, zoals de enige zedendelinquent in de bundel: 'Ik weet nu wat ik fout heb gedaan en daar neem ik voor de volle 100% verantwoordelijkheid voor. Ik ben blij dat het slachtoffer is gaan praten en aangifte heeft gedaan, omdat hij daarmee erkenning krijgt voor de emotionele ontwrichting die het misbruik heeft aangericht'. Of de drugsdealer die zegt: 'Ondanks dat ik mijn brood als schilder kan verdienen, blijft het snelle geld, maar ook het voor de gek houden van mensen, lonken. Ik blijf verlangen naar die spanning die je voelt op dat moment, die ene seconde voordat je besluit om op die ‘verboden deurbel’ te drukken.” Deze man was vroeger gek op kattenkwaad uithalen en belletje lellen.

Dik pantser
Toch komt Ras ook gedetineerden tegen die om verschillende redenen niet te bereiken zijn. Soms zijn ze zwaar beschadigd of hebben ze zo’n dik pantser dat er geen contact ontstaat. ''Ik laat wel altijd merken, ik zie je en ik ben er voor je als je wilt praten.'' Af en toe leidt dit tot verrassende resultaten. Zo staat in de bundel het verhaal van een man die op de vraag 'hoe gaat het?' standaard antwoordde met 'ja goed'. Ras: ''Hij gaf zichzelf nooit bloot, maar zei onverwacht dat hij graag een keer zijn echte verhaal wil vertellen. Ik zag een zekere kwetsbaarheid in zijn ogen waardoor ik wist dat hij de waarheid sprak. Er is iets bij hem in beweging gezet en oude, vaak delict-gerelateerde patronen doorbroken. Ik heb hem gesproken, maar het uitgebreide verhaal bewaart hij voor een ander.'' 'Ik houd privé zoveel mogelijk gescheiden van het leven in de bajes. Echt open ben ik alleen bij familieleden. Alleen zij kennen mij echt', aldus de gedetineerde.

De man in kwestie heeft er al ruim dertig jaar in gevangenschap opzitten: 'Ik ben bijna vijftig jaar en blijkbaar is ‘bajesklant’ wat ik geworden ben'. Hij verloor jong beide ouders. Zijn criminele vader werd geliquideerd en hierbij kwam ook zijn moeder om het leven. De man zegt dat de coronacrisis hem vooral voordelen heeft opgeleverd: 'Want ik kan nu op cel met mijn broertje en zusje video-bellen. Ze wonen in het buitenland en ik heb ze niet alleen eindelijk weer eens gezien, maar ook hun omgeving en daarmee iets van hun leven'. Andere gevangenen ervaren juist meer eenzaamheid door de crisis. Zij mochten een periode lang geen bezoek ontvangen en het tijdelijke verbod op BZT (bezoek zonder toezicht oftewel het 'seksmoment') geldt nog steeds.

Respectvol en gelijkwaardig
Een van de geïnterviewde bewaarders zegt dat de mate van gezag die hij afdwingt, afhangt van zijn eigen gedrag en opstelling. 'Door te laten zien dat ik die macht niet misbruik, maar respectvol en gelijkwaardig met gedetineerden om ga, draag ik bij aan een rustige groepsdynamiek op de afdeling'. Het is volgens hem ook belangrijk ieder mens als individu te zien. 'Ik kan niet tegen onrecht en mensen uitkotsen om wat ze gedaan hebben, past daar niet bij. De daad moet zeker bestraft worden, maar recht doen doe je door daders naast het straffen een tweede kans te bieden'.

Jodie Ras heeft veel respect en waardering voor de bewaarders. Zij wil, zo zegt zij, in haar bundel laten zien dat het beroep van bewaarder 'veel meer is dan alleen met een sleutelbos rond lopen'. Bewaarders moeten volgens haar veel in hun mars hebben. Belangrijk in haar ogen is wel dat er een zekere mate van supervisie is, zodat tijdig kan worden ingegrepen op momenten dat de bewaarder de regie dreigt te verliezen.

Ingesleten patronen
De behoefte aan een ‘goede gesprek’, een gesprek over levensvragen voelt Ras al sinds haar jeugd. ''Ik wil snappen wie we zijn en daarmee begrijpen wat onze rol op aarde is. Ik ben voortdurend op zoek naar de betekenis, naar de zin van het leven. Het humanisme gaat ervan uit dat je het zelf moet doen, dat je je menselijke vermogens moet aanspreken om iets van je leven te maken. Maar in de verhalen kun je lezen hoe de gedetineerden vaak ook geleefd werden door ingesleten patronen. Dat er doelbewust, maar soms ook vanuit een bepaald onvermogen buiten de lijnen van de rechtstaat werd gekleurd. Als deze serie mij iets duidelijk heeft gemaakt dan is het wel het belang van reflectie op het levensverhaal.''

In de PI in Almelo raakt Ras naar eigen zeggen 'regelmatig ontroerd door de schoonheid van oprecht menselijk contact'. ''En zonder ook maar iets te vergoelijken, wilde ik die mens achter het delict een stem geven.'' De verkoopopbrengst van de verhalenbundel Quarantaineverhalen uit de bajes gaat volledig naar Slachtofferhulp. ''Op deze manier werken de gedetineerden indirect mee aan het helpen van slachtoffers van misdaden.''

https://www.boekenbestellen.nl/boek/quarantaineverhalen-uit-de-bajes/9789464063356

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant