Vijftig jaar geleden zette ‘Winnetou’ openluchtspelen landelijk op de kaart

RUURLO – Het was de vorige maand op de kop af vijftig jaar geleden dat de laatste legendarische openluchtspelen in ‘t Rijkenbargse bos werden opgevoerd. Veel voorstellingen die eens in de drie jaar werden opgevoerd waren grotendeels gebaseerd op de verhalen van Karl May over Winnetou. De uitvoeringen trokken tussen 1952 en 1971 duizenden bezoekers uit het gehele land. Een dvd van de Historische Vereniging Old Reurle met beelden zonder geluid, gemaakt door wijlen huisarts Bakker, herinneren nog aan deze periode. Jammer genoeg is een bronzen borstbeeld van Winnetou in 2013 van zijn sokkel gehaald en gestolen.

Door Jan Hendriksen 

Het monument stond in het plantsoen naast de Agneta-molen aan de Borculoseweg op de hoek met de Molenlaan. Het borstbeeld van Winnetou werd in 2003 geplaatst door het toen opgeheven Comité Openluchtspelen Ruurlo, als dank aan alle Ruurloërs die de openluchtspelen van 1952 tot 1972 in ’t Rijkenbargse bos mogelijk maakten. “De Karl May-spelen waren het hoogtepunt”, zo stond op de plaquette van de roestvrijstalen sokkel te lezen, die bij de diefstal van het borstbeeld ongeschonden was gebleven. Ruurloër Dinant Weenk (82) speelde in de laatste vier openluchtspelen (1962, 1965, 1968 en 1971) de hoofdrol van Winnetou. Maar het eerste openluchtspel dat in 1948 werd uitgevoerd had als titel ‘Eenheid van Oranje’. De opvoering hield dan ook verband met het vijftigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Eenheid van Oranje werd destijds opgevoerd in de tuin en op het bordes van Huize Rijkenbarg. Het was zo’n succes, dat drie jaar later een comité werd opgericht van vooraanstaande Ruurloërs, die er een vervolg aan wilden geven. Het comité bestond onder meer uit burgemeester Van Tuyll van Serooskerke en zijn vrouw, pastoor Van Soest, huisarts Bakker en zijn vrouw, hoofdonderwijzer Gerdes van de Sint Willibrordusschool en directeur Van de Velde van de plaatselijke zuivelfabriek De Volharding. Zij besloten één keer in de drie jaar een spektakelspel op de open plek in het Rijkenbargse bos op te voeren. 

Duizenden mensen
In de periode van 1952 tot 1972 werden in totaal zes openluchtspelen voor het voetlicht gebracht. Vier maal (1962, 1965, 1968 en 1971) werden er Winnetou-spelen opgevoerd: Winnetou het Opperhoofd der Apachen, ‘Winnetou en de schat van het zilvermeer’, ‘Winnetou and Old Sure hand’ en ‘Winnetou en de zoon van de Berenjager’. De indianenverhalen uit de boeken van Karl May werden bewerkt door hoofdonderwijzer Gerdes die tevens de regisseur was. Duizenden mensen kwamen kijken. In 1968 telde het spel bijna achtduizend bezoekers en zette het Ruurlo nationaal op de kaart van openluchtspelen. Een meningsverschil tussen de toenmalige eigenaar van het Rijkenbargse bos, vakbond NVV, en de gemeente Ruurlo was er mede oorzaak van dat er na 1972 een einde kwam aan de openluchtspelen. Het comité besloot om met het geld dat men nog in kas had een blijvende herinnering aan de spelen te creëren. Gekozen werd voor een borstbeeld van Winnetou. Het beeld werd door de kunstenaars Göbel en Carlier uitgevoerd in brons.

Hoofdrol
Tijdens de onthulling van het bronzen borstbeeld in 2003 zat Dinant Weenk als Winnetou te paard en begeleidde zijn plaatsgenoot Anton Bretveld hem op één van de paarden uit zijn stal. Anton Bretveld verleende met diverse andere leden van de Landelijke Rijvereniging Ruurlo steevast medewerking aan de openluchtspelen waar veel paardenspektakel aan te pas kwam. Dinant Weenk bewaart dierbare herinneringen aan de openluchtspelen waarin hij de hoofdrol vervulde. Evenals als de meeste andere spelers, rond de tachtig in totaal, werd Dinant Weenk destijds door regisseur Ben Gerdes gerekruteerd uit het plaatselijke amateurtoneel, dat in Ruurlo in die jaren bloeide. Ruurlo telde vijftig jaar geleden namelijk maar liefst acht toneelgezelschappen die hun mondigheid graag bewezen op de planken. Nu telt Ruurlo nog vier toneelverenigingen/groepen: Steeds Beter; Tot Nut en Genoegen; Veldhoek en Jong Gelre. De eveneens florerende Landelijke Rijvereniging Ruurlo leverde de ‘bereden’ indianen. Ook de kostumering van het openluchtspel was in Ruurlose handen. Nijvere Ruurlose vrouwen trokken wekenlang zich terug in een vertrek boven de plaatselijke Nutsspaarbank, waar hun naalden werden beproefd op verentooien, leren jakken en franjebroeken. Overigens was Ruurlo niet het enige plaatsje ter wereld dat Karl May destijds postuum in ere hield. Ook in Bad Segeberg bij Hamburg kenden ze een dergelijke traditie. Maar daar werd met beroepsacteurs gewerkt.

Karal May Vereniging
Dinant Weenk is een van 115 leden van de Nederlandse afdeling van de Karel May Vereniging. De vereniging is opgericht in 2006 en komt tweemaal per jaar bij elkaar rond mei en november. De vereniging brengt regelmatig een nieuwsbrief uit en tweemaal per jaar verschijnt het verenigingsblad ‘De Witte Bison’. Karel May werd in 1842 geboren in het Duitse Ernsthal en was een schrijver, die wereldwijd bekend is geworden door zijn vele avonturenromans over Winnetou en Old Shatterhand in het Wilde Westen en in mindere mate de verhalen van Kara Ben Nemsi en Hadji Halef Omar in Noord-Afrika en het Midden- Oosten.

In 2002 werd in het Borculose openluchttheater Het Galgenveld met medewerking van diverse Ruurloërs ‘Winnetou en de schat van het zilvermeer’ nog eens opgevoerd. Of het fenomeen openluchtspelen ooit nog eens in Ruurlo wordt opgepakt door bijvoorbeeld de gezamenlijke toneelverenigingen/groepen is een niet te beantwoorden vraag. Feit is wel dat er prachtige locaties in Ruurlo voorhanden zijn. Niet meer de open plek in ‘t Rijkenbargse bos want die is door de jaren heen helemaal dichtgegroeid. Maar wat te denken van de kasteeltuin van Huize Ruurlo. Daar moet de eigenaar toch open voor staan als daar ooit een verzoek voor wordt neergelegd...