Illustratie: Suzan Hijink

Illustratie: Suzan Hijink

Wordt denken overbodig?

Oerend Smart

Google Maps hielp ons efficiënt de weg vinden, maar hielp tegelijkertijd ons richtingsgevoel om zeep. De zoekmachine van Google zorgde voor continu beschikbare informatie, maar zorgde eveneens voor een keldering van onze parate kennis. De komst van ChatGPT doet daar nog een flinke schep bij bovenop: je stelt een vraag in de chatbox en AI (i.e. kunstmatige intelligentie) geeft uitgebreid antwoord. Waarom zelf nog nadenken als AI dat voor je kan doen?

In sommige gevallen kan AI ons helpen om sneller en efficiënter te denken, bijvoorbeeld door ons te helpen bij het verwerken van grote hoeveelheden informatie of het uitvoeren van moeilijke berekeningen. Dit kan ons helpen om beter geïnformeerde beslissingen te nemen en ons te concentreren op andere taken die meer op onze menselijke vaardigheden zijn gericht. Tot zoverre het goede nieuws. 

Het gebruik van AI kan echter ook leiden tot afhankelijkheid van de technologie en resulteren in een afname van onze eigen probleemoplossende vaardigheden. Als we bijvoorbeeld steeds meer vertrouwen op AI om beslissingen voor ons te nemen, kunnen we minder geneigd zijn om onze eigen denkprocessen te gebruiken en kritisch na te denken over de informatie die we ontvangen. 

Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat we AI gebruiken als een hulpmiddel om ons te helpen bij het maken van beslissingen, in plaats van dat we ons volledig op de technologie verlaten. Bovendien moet we erop toezien dat AI ethisch en verantwoord wordt gebruikt, zodat mensen niet vervangen worden door machines en hun vaardigheden en kennis niet verloren gaan.

U denkt misschien dat ik de bovenstaande drie alinea’s zelf bedacht en geschreven heb. Guess again. Het was grotendeels het antwoord van ChatGPT op mijn vraag ‘Wat is de invloed van AI op ons denken?’ Indrukwekkend? Absoluut. Maar tegelijkertijd ook bevreemdend. Waarom zou een scholier of student zelf nog ploeteren voor een werkstuk als een chatbot dat voor je kan doen? Sterker nog, waarom überhaupt zelf nog leren denken en schrijven? 

‘U denkt misschien dat ik de bovenstaande drie alinea’s zelf bedacht en geschreven heb. Guess again’

AI stelt dat we ons als mens door zijn/haar hulp meer kunnen concentreren op onze ‘menselijke vaardigheden’. Op de vraag wat de mens dan tot mens maakt, antwoordt AI onder andere dat ‘één van de meest opvallende kenmerken ons vermogen is om te denken, voelen, communiceren en problemen op te lossen.’ Nu we het denken, communiceren en problemen oplossen aan AI kunnen overlaten, is voelen dus wat overblijft voor de mens. Totdat we natuurlijk AI ook hebben geleerd om emoties te ervaren en te uiten - en ook daar zijn we hard naar op weg, zo leer ik van de chatbot. (Alvast een kijkje nemen in deze mogelijke toekomst? Kijk dan de film ‘Her’ uit 2013.)

Maar AI waarschuwt ons ook voor zijn/haar eigen keerzijde: bij te grote afhankelijkheid kan AI inderdaad menselijke vermogens aantasten of ons overbodig maken op bepaalde gebieden. Die waarschuwing aan ons is natuurlijk hartstikke attent van AI, maar het valt nog maar te bezien of het de mens op het gebied van denken en schrijven niet net zo zal vergaan als met zijn richtingsgevoel of het onthouden van kennis en informatie. Gemak dient de mens immers en liever lui dan moe. Bovendien: getuigt het niet van hoogmoed te denken dat wij met ons gelimiteerde brein en onze begrensde kennis het kunnen winnen van een computer die verbonden is met een eindeloze hoeveelheid informatie?

Wordt de mens dan volledig voorbijgestreefd op termijn? Tot op heden blijven er gelukkig nog een aantal menselijke domeinen over die AI niet beheerst. Naast emoties ervaren en uiten, is AI (nog) niet in staat iets werkelijk nieuws te creëren en abstract te denken. AI kan wel nieuwe muziekstukken componeren, of nieuwe verbanden ontdekken, maar alleen op basis van de gegevens die wij er vooraf in hebben gestopt en volgens de logica waarop wij AI hebben geprogrammeerd.

Levensmoe geworden? Dan sta je met AI ook met lege handen. De technologie is niet in staat om te reflecteren op diepere levensvragen of om persoonlijke zingeving te bieden. Dat zul je als mens toch echt he-le-maal zelf moeten doen. Net als het kritisch beoordelen en ethisch evalueren van de antwoorden en de toepassing van kunstmatige intelligentie. Halleluja: werk aan de winkel, mensen.

Zelf eens chatten met AI? Ga dan naar chat.openai.com.

Sylvia Heijnen is oprichter van de Koppelkerk - vrijplaats voor kunst en cultuur in Bredevoort en schrijft voor Achterhoek Nieuws over de thema’s cultuur, filosofie en levensbeschouwing.

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant