Maatjesproject RAVZ: 'Ik doe er weer toe'
ACHTERHOEK - Hulpverlening in Nederland is de afgelopen decennia meer en meer gebureaucratiseerd. Instanties bieden een aanbod voor diagnosticeerde ziektebeelden, waarvoor de zorgverzekering betaalt op basis van behandelcombinaties. Efficiëntie en doelstellingen voeren de boventoon. Burgers vallen tussen wal en schip en de integrale aanpak is verworden tot specialistische hulpverlening op deelproblemen. Een mens laat zich niet altijd vangen in plannen van aanpak. Het maatjesproject van 'Ruimte voor anders zijn' (RVAZ) staat voor aandacht voor de mens, niet zozeer voor het probleem. Deelneemster Trudy weet dat het werkt: "Ik doe er weer toe."
Door Leander Grooten
Trudy kampt met psychische problemen. Ze is al vaker opgenomen in een psychiatrische kliniek. Contact met familie is er niet meer en ze voelt zich niet begrepen door haar omgeving. "Als ik zeg waar ik last van heb, zeggen mensen 'dat heb ik ook wel eens' of 'dat moet je anders zien'. Daarmee nemen ze mij niet serieus." Ook in de hulpverlening komt ze dit tegen. "Als ik binnenkom, kijken ze al op de klok." Het vertrouwen in mensen ebt bij Trudy steeds meer weg. "Dan vraag ik de psychiater om hulp, maar dat geeft hij niet, omdat dat niet is waarvoor ik bij hem kom", aldus Trudy. Via de dominee van GGNet Warnsveld komt ze in contact met RVAZ. "De folder sprak mij aan en ik heb met Ruud gebeld."
Presentiebenadering
Ruud van Velzen is coördinator van het maatjesproject in Oost-Gelderland. Momenteel zijn er 45 deelnemers met een psychiatrische achtergrond en zo'n dertig 'maatjes'. "Een maatje is er onvoorwaardelijk voor de deelnemer, zonder een eigen agenda of plan." RVAZ gaat uit van de presentiebenadering: een benadering gericht op de persoon. "De relatie tussen mensen staat bij ons voorop, niet het psychiatrisch ziektebeeld. Een maatje heeft geen plan van aanpak of een tijdspad. En hij is ook geen hulpverlener."
Efficiëntie helpt niet
De geestelijke gezondheidszorg heeft de afgelopen jaren een steeds verder doorgevoerde verzakelijking doorgemaakt waarin efficiëntie de boventoon voert. Hulpverleners moeten elke minuut verantwoorden, waarbij bezuinigd is op de tijd per 'casus'. Een hulpzoekende legt nu eenmaal niet meteen alle problemen op tafel. Respect en vertrouwen is de basis en dat moet eerst groeien. Daar wordt vaak aan voorbij gegaan. Trudy: "Ze doen soms niet eens de jas uit. En dan komen ze voor één probleem. Maar in mijn hoofd loopt alles door elkaar, dat kan ik niet zomaar uit elkaar halen. Tegen de tijd dat ik me op mijn gemak voel, gaan ze alweer weg." Met een beeldspraak vat Janine het goed samen: "Je trekt als hulpverlener de pleister er af, maar de wond blijft open." Anders dan de reguliere zorg, heeft bij RAVZ het langdurige contact de prioriteit. "Een tijdje meelopen in iemands leven. Sommigen hebben al meer dan vijf jaar een maatje van RVAZ," aldus Ruud van Velzen.
Aandacht helpt
Eerdere ervaringen met maatjesprojecten leidden tot wantrouwen bij Trudy. "Die hadden hun eigen sores, ik was daar niet bij geholpen." Vanaf het begin was er een klik tussen Trudy en Janine. "Bij Janine doe ik er toe, mag ik mezelf zijn en hoef ik niet te veranderen. Dat bouwt mijn zelfrespect weer op." Ze merkt sindsdien dat sociaal contact beter gaat. "Er komen mensen op mijn pad die mij waarderen om wie ik ben. Dat gevoel kende ik niet meer."
Als maatje brengt het contact ook voldoening voor Janine. "Ik hoef geen resultaat te boeken bij Trudy. Ik ben er gewoon, als mens, zonder protocollen of gespreksmodellen. Het is een diepergaand contact. Dat doet ook mij goed."
Gesprek als doel
Janine Meeuwsen, het maatje van Trudy, licht toe: "Alles is in zorgzwaartepakketten gestopt. En datgene waar Trudy behoefte aan heeft: aandacht, een luisterend oor, wordt niet vergoed door de verzekering op basis van haar diagnose. Dat werkt erg frustrerend, ze heeft het immers wel nodig om te functioneren." Een maatje verleent geen professionele hulp. "We bieden een luisterend oor of een helpende hand. Net wat nodig is, dat verschilt per deelnemer. Vaak zijn er al professionals in het leven van de deelnemer, maar een maatje kan ook iemand helpen om die stap te nemen."
Broodnodig
Een aantal maatjes stopt binnenkort en de werkgroep ziet een continue behoefte om haar werk voort te zetten. RVAZ biedt nieuwe maatjes een training van vier avonden, mede door GGNet samengesteld. Daarnaast zijn er periodieke groepsbijeenkomsten om ervaringen en vragen te delen. Van Velzen: "We koppelen hier een thema aan, om de vrijwilligers handvatten te geven, bijvoorbeeld informatie over ziektebeelden."
RVAZ lijkt broodnodig in een maatschappij waar traditionele instituten, zoals kerk of vereniging, niet vanzelfsprekend meer is. Eenzaamheid ligt snel op de loer.
Voor Trudy is haar maatje een verademing. "Het is een uitlaatklep voor mij. Als Janine weer naar huis gaat, voel ik mij zelfverzekerder en heb ik mijn eigenwaarde meer teruggewonnen." Dat geeft haar letterlijk en figuurlijk lucht, en een beter zicht op de toekomst.
Vanwege de privacy is de naam 'Trudy' gefingeerd.
Aanmelding/informatie: Ruud van Velzen, 0573-459416, Voorzitter Janine Meeuwsen, 0575-472375, www.ruimtevooranderszijn.nl
Verslaving werkt eenzaamheid in de hand
ACHTERHOEK - Volgens recent onderzoek is twaalf procent van de Achterhoekers een zware drinker. Verslaving leidt tot onbegrip bij anderen, isolatie en vervolgens vaak tot verder verval. Mensen die last hebben van eenzaamheid ervaren een gemis aan een hechte, emotionele band met anderen. Dat kan gepaard gaan met gevoelens van verdriet, angst en zinloosheid. Voor die gebruiker die dit patroon wil doorbreken, bestaat er naast professionele hulpverlening ook Intact Zelfhulp en Herstel.
Door Leander Grooten
Sinds enkele jaren is Intact actief in de regio Achterhoek. Het is een zelfstandig onderdeel van Tactus Verslavingszorg, de verslavingszorginstelling die actief is in Flevoland, Overijssel en Noord- en Oost-Gelderland. Intact organiseert wekelijks bijeenkomsten voor mensen die hun verslaving de baas zijn of dat willen zijn, en hun naasten. Er worden ervaringen uitgewisseld en ondersteuning geboden, waar gevraagd. Volgens groepsleider Chris is dat de kracht. "En dat het onder ons blijft. Niets uit de groep gaat naar buiten."
Trekmomenten
Eenmaal gestopt met alcohol of drugs betekent niet direct het einde van de verslaving. Het leren omgaan met 'trekmomenten' is belangrijk om niet terug te vallen in gebruik. Overal zijn risico's voor een terugval. "Deze worden bij ons vaak besproken. Ze zijn voor iedereen anders en nooit ineens verdwenen. Daar kunnen jaren overheen gaan met veel ups en downs." Zo'n trekmoment is bijvoorbeeld de supermarktadvertentie van het bier dat in de aanbieding is. Chris: "Trekmomenten kunnen ontstaan als je niet lekker in je structuur zit en je hebt ook nog een paar tegenvallers te verwerken. Dan weet ik dat ik moet oppassen voor oud gedrag."
Onbegrepen
Zelf is Chris sinds viereneenhalf jaar vrij van middelen, maar noemt zich nog steeds herstellend. "Ik merkte bij mezelf dat na een goed jaar in herstel de puzzelstukjes op de goede plek terecht kwamen en dat deed me goed. Dit kwam onder andere door weer een gewaardeerde plek te creëren in het verenigingsleven."
De meeste mensen keren een verslaafde de rug toe, als ze dat al niet zelf hebben gedaan.
Van de voorzitter van de vereniging hoorde hij het laatst nog. "Niemand wilde meer met mij praten. Ik lalde maar wat, ze lieten me maar en ik raakte steeds meer geïsoleerd."
Eenzaam
Gebruikers leven een geïsoleerd bestaan. "Er waren vele dagen dat ik thuis op de bank zat met een fles drank. Het enige contact op zo'n dag was de caissière van de supermarkt." Het onbegrip dat een verslaafde ten deel valt, leidt vaak tot vereenzaming. "Elke gebruiker is wel eenzaam", stelt Chris. Herstel na verslaving betekent het opbouwen van een 'gezond' sociaal netwerk. De ervaringsdeskundige is dat gelukt door zijn verhaal te delen, onder andere met medewerkers en lotgenoten op de zorgboerderij waar hij vrijwilligerswerk doet. "Juist door het te delen, creëer ik een veilige omgeving om me heen en voorkom ik dat ik mijzelf isoleer."
Het Kompas Volksgezondheid van GGD Noord- en Oost-Gelderland concludeert in haar bevolkingsonderzoek dat acht procent van de Achterhoekers zich ernstig tot zeer ernstig eenzaam voelt. "Veel gebruikers verstoppen zich vanuit het onbegrip of de schaamte. Eenzaamheid ligt dan op de loer. Dat is slecht voor je herstel", aldus Chris.
Herstel
Vereenzaamde mensen missen verbinding met sociaal leven. Bij verslaving werkt dat net zo. Voor Intact is het meedoen in de samenleving een belangrijk onderdeel van de opbouw van een sociaal netwerk, zoals het uitoefenen van een sport of hobby. "Bijna elke sportkantine schenkt helaas alcohol. En een verjaardagsfeestje is een worsteling. Bij herstel hoort het ontwikkelen van weerstand tegen alledaagse uitdagingen. Bij Intact kun je dat op een veilige manier met elkaar bespreken."
Om uit deze interne strijd te komen, is het hebben van een maatje belangrijk, bijvoorbeeld de partner, een familielid of goede vriend. Zij kunnen hun machteloosheid of schaamte vaak niet kwijt bij anderen. "Juist de naasten zijn van groot belang in het herstel. Ook zij zijn voor raad en daad welkom bij Intact."
Intact Herstel en Zelfhulp komt wekelijks bijeen op donderdagavond van 19:00-21:00 uur aan de Misterweg 132 in Winterswijk. Deelnemers/bezoekers van de bijeenkomst hoeven geen hulp te ontvangen van Tactus, en ook mensen uit de regio zijn welkom.
winterswijk@intactzelfhulp.nl, www.intactzelfhulp.nl, afdeling Achterhoek: 06-10179655, tel.088 382 28 80
