Rob Weeber, Rens van der Heijden en Jan Hondelink met Neede spon er garen bij. Foto: Rob Stevens

Rob Weeber, Rens van der Heijden en Jan Hondelink met Neede spon er garen bij. Foto: Rob Stevens

Boek over textielindustrie: Neede spon er garen bij

Algemeen

NEEDE - Wie goed kijkt ziet in elk dorp of iedere stad wel sporen van het verleden. In heel Nederland is de textielindustrie de vorige twee eeuwen een belangrijke bron van werkgelegenheid geweest. Zo ook in Neede waar tijdens de hoogtijdagen van de textiel maar liefst een kleine vijftienhonderd Needenaren werkten in deze tak van de industrie. De Historische Kring Neede heeft er daarom een boek over laten samen stellen door Rob Weeber: ‘Neede spon er garen bij’.

Door Rob Stevens

Tal van monumenten in Neede herinneren aan die textielperiode. Veelal woningen van fabrikanten of de restanten van fabriekscomplexen. Bekend is natuurlijk de schoorsteen van Ter Weeme. Van de NV Textielfabriek Neede staan nog restanten aan de parallelweg. Waar nu E-Coldstore aan de Rapenburg is begon A.J. ten Hoopen een fabriek in 1863 toen de stoommachine opkwam. Op de Bergstraat staat het oude pand van de firma Breteler, later Bueno Shirts. Aan de Moeshof had H.H. van Amerongen zijn bedrijf. En zo zijn er meer voorbeelden.

Het is de textielfabrikant Anton ter Weeme die aan de wieg staat van de oprichting van de Historische Kring. Waar hij ook zijn persoonlijk archief onderbracht. De Historische Kring Neede (HKN) zet zich in voor het beschrijven, beheren, archiveren en conserveren van Needs’ cultureel erfgoed. De HKN heeft 765 leden. De HKN heeft de complete archieven van Ten Hoopen én Ter Weeme in het archief. Rob Weeber: “Hier heb ik bij de samenstelling van het boek natuurlijk dankbaar gebruik van gemaakt. Verder heb ik diverse regionale archieven bezocht. Maar ik heb ook veel gehad aan de kennis van Jan Hondelink en Rens van der Heijden. Al met al ben ik er twee en een half jaar mee bezig geweest. Het boek beschrijft de hele textielgeschiedenis in Neede, de eerste thuisweverijen, de hoogtijdagen en het verval van de sector. De hele ontwikkeling, van fabricage tot fabrikant.”

‘Het boek
beschrijft
de hele
textielgeschiedenis
in Neede’

Jan Hondelink, secretaris van de Historische Kring Neede, kent zijn geschiedenis. Hij vertelt dat na de onafhankelijkheid van België in 1830 de industrialisatie in Nederland pas echt op gang kwam. Ook in de textielindustrie. De textiel werd door het Rijk in Twente sterk gestimuleerd. In 1950 was de sector in Nederland goed voor ongeveer 20 procent van de industriële toegevoegde waarde, in 2002 was dit door de groeiende concurrentie uit het buitenland gezakt naar amper twee procent.

Hondelink: “In Neede ging dat niet anders. Rob Weeber geeft in het boek een mooi compleet beeld van de Needse textielgeschiedenis. Hoe de sector zich ontwikkelde. In Neede en omstreken spon men in het weefhuis of een kamertje tot ver in de 18de eeuw linnen en garens uit vlas dat men zelf verbouwde. Vooral in de wintermaanden als er minder werk was. Kooplieden kochten het overschot aan textiel op. Langzamerhand concentreerde zich werk en inkoop en begon het proces van mechanisatie van arbeid. Toen eenmaal de stoommachine haar intrede deed kende de expansie van de sector geen grenzen meer. Mét alle positieve gevolgen voor de werkgelegenheid, maar ook sociale wantoestanden en de milieuverontreiniging waarmee dit proces gepaard ging. In Neede had de textiel tussen 1945 en 1960 haar hoogtepunt. Het was de firma Ter Weeme die begin jaren zeventig als laatste de poorten sloot. Daarmee kwam een eind aan een periode met veel lief en leed.” Weeber komt met betrekking tot de periode van mechanisering en automatisering nog met een weetje: “Het hele productieproces in de textielbranche is uiteindelijk geautomatiseerd, op één aspect na: draadbreuk.”

De generatie die actieve herinneringen heeft aan (werken in) in de textielindustrie wordt natuurlijk snel kleiner. Aan tafel in de oude smederij waar de HKN is gevestigd passeren veel namen van weleer de revue die ook in het boek voorkomen: Ten Hoopen, Ter Weeme, Abbink, Bloos, et cetera. Bloos was een textielhandelaar die verwant was met de familie Ter Weeme. Hij heeft heel veel geld verdiend in de textiel maar eindigde zijn leven clochardachtig door de nasleep van een ongeluk.

Veel statige herenhuizen in Neede waren destijds de woningen van textielfabrikanten. Zo ook het oude gemeentehuis aan de Oudestraat dat dateert uit begin 1900 waar Arend de oudste zoon van A. J. G. ter Weeme en zijn vrouw Tekla Lewin woonden. Het was de eerste villa met centrale verwarming en elektriciteit in Neede. Ook de oude bioscoop bijvoorbeeld werd in 1927 door Jan Abbing, de laatste directeur van A.J. ten Hoopen en zonen neergezet. Het verhaal gaat dat de film pas mocht beginnen als Abbing binnen was.

De uitgave ‘Neede spon er garen bij’ van de Historische Kring wordt woensdag 13 oktober om 15.00 uur officieel gepresenteerd in de Hervormde kerk in Neede. Het boek telt 240 pagina’s en kost 24,75 euro. Het is per e-mail te bestellen via: info@historischekringneede.nl.