Onderzoek naar diefstal Joods onroerend goed
CultuurOnderzoek naar diefstal Joods onroerend goed
BEKELLAND - De Tweede Wereldoorlog houdt ons nog steeds bezig. In 2020 deed Pointer, het onderzoeksjournalistieke programma van de KRO/NCRV, onderzoek naar de diefstal van onroerend goed van Joodse eigenaren tijdens de Tweede Wereldoorlog. En de betrokkenheid van Nederlandse gemeentes daarbij. Aanleiding voor gemeente Berkelland zelf ook onderzoek te doen naar de eigen historie in deze. Om lessen te trekken uit het verleden en om ons morele kompas scherp te houden.
Door Rob Stevens
Twee jaar geleden bracht Pointer de diefstal van het onroerend goed van Joodse eigenaren tijdens de Tweede Wereldoorlog onder de aandacht. Teruggekeerde Joodse eigenaren of nabestaanden kregen na de oorlog vaak te maken met langdurige procedures en soms hoge kosten om hun eigendommen terug te krijgen. Pointer onderzocht of woningen en stukken grond na de bevrijding weer bij de rechtmatige eigenaren terecht zijn gekomen. De onderzoekers bestudeerden daarvoor (gedigitaliseerde) vastgoedboeken die door de Duitsers tijdens WO2 zorgvuldig werden bijgehouden. Woningen en stukken grond werden door de Duitse bezetter afgepakt van Joodse eigenaren, en vervolgens doorverkocht. Sommige gemeenten kregen zo het eigendom van onder dwang verkocht Joods in bezit.
Naar aanleiding van het Pointer-onderzoek heeft onder andere de Stichting Synagoge Borculo vragen gesteld over de situatie in de voormalige gemeenten Borculo, Eibergen, Neede en Ruurlo. En ook in andere Achterhoekse gemeenten zijn daarover vragen gesteld. Samen met Aalten, Bronckhorst, Oost Gelre en Oude IJsselstreek laat Berkelland nu onderzoek doen naar de verkoop van Joods vastgoed. De Radboud Universiteit van Nijmegen verricht dit onderzoek voor de vijf gemeenten. Het onderzoek moet voor Berkelland het handelen van de voormalige gemeenten Borculo, Eibergen, Neede en Ruurlo na de bevrijding verduidelijken. De resultaten van het onderzoek worden eind 2022 of begin 2023 verwacht.
Vier op de vijf gemeenten zeiden voorafgaand aan het onderzoek niet op de hoogte te zijn van het bestaan van dergelijk vastgoed, meldt Pointer. Maar zestig procent van de gemeenten is bereid om hun eventuele betrokkenheid te onderzoeken. Pointer heeft een digitale kaart op haar website waarop panden staan die werden onteigend. In Berkelland gaat het om zes panden; in Borculo (4), Eibergen (1) en Neede (1).
De uitkomsten van het onderzoek kunnen leiden tot conclusies, die voormalige gemeenten en bestuurders en medewerkers in een ander (negatief) perspectief plaatsen. Vooralsnog is er echter geen aanleiding dit te veronderstellen. Burgemeester Van Oostrum wil eerst de uitkomsten van het onderzoek afwachten voor hij daar uitspraken over kan en wil doen.
In Eibergen doet de plaatselijk historicus Bert Smeenk onderzoek naar de Joodse geschiedenis van Eibergen. En in Borculo houdt het ‘Educatief en Joods Cultureel Centrum Synagoge Borculo’ de Joodse geschiedenis in Borculo levend.