Needse Stolpersteine voor families De Vries en Philip

NEEDE - Een van de ambachtelijke slagerijen in het vooroorlogse Neede was die van Salomon en Lena de Vries-Gottschalk aan de Nieuwstraat nummer 21. Het was een Joods gezin met vier kinderen, waarvan er twee in de slagerij meehielpen, oudste zoon Philip en jongste zoon Bep (Benjamin). Ze kregen geen salaris, maar daartegenover stond dat er eind jaren-dertig voor Philip een huis werd gebouwd op Wilhelminastraat 6.

Dat huis zou het geboortehuis worden van Leni (83) en de tweelingzussen Mary en Carry (82) en zoon Sallo. Na de geboorte van de tweeling had moeder geen tijd meer voor Leni. Zij werd toen opgevangen door oma Lena. Dankzij die opvang is zij het enige kleinkind dat herinneringen aan haar oma en opa heeft. De oorlog maakte een gruwelijk einde aan het leven van het slagersechtpaar. Zij werden op 14 mei 1943 in Sobibor vergast. Ook een van hun zonen en dochter overleefden de Holocaust niet. Philip en Bep bleven gespaard.

Op het adres Ruwenhofstraat 11 woonden de Joodse familie Philip, echtpaar Israël en Jet Philip-Zaligman, zonen Hartog, dochter Johanna en schoonzoon Abraham Groonheim. Zoon Abraham kwam om het leven op 21 januari 1945 in Auschwitz. De rest van de familie stierf op 13 maart 1943 in Sobibor.

Het 4 en 5 mei comité Neede heeft zich lange tijd ingespannen om beide families te herdenken door middel van een Stolperstein. Door de coronacrisis en de zoektocht naar overlevenden kon de ceremonie pas afgelopen vrijdag plaatsvinden. Die zoektocht trouwens duurde langer dan gepland omdat men zich in eerste instantie concentreerde op een De Vries van de Borculoseweg. Uiteindelijk kwam men kleindochters Leni, Mary en Carry op het spoor. Samen met hun echtgenoten Paul en Loek en dochters Daphna, Daniëla en Ruth woonden zij de plechtigheid bij. Van de familie Philip werden geen nabestaanden gevonden.

Opdat wij niet vergeten
Alvorens het leggen van de Stolpersteine plaatsvond, was er een bijeenkomst in Gebouw Diekgraven. Voorzitter Niels Sies van het 4 en 5 mei Comité Neede verwees in zijn openingstoespraak op het belang van het collectief geheugen, ‘opdat wij niet vergeten’. Daarom ook heeft het 4 en 5 met Comité Neede een steen geadopteerd van het monument in Amsterdam met 102.000 namen van Holocaustslachtoffers. ‘Het kwaad heeft niet het laatste woord’, besloot Sies zijn toespraak. Ook burgemeester Joost van Oostrum kwam aan het woord. Hij bedankte het comité voor hun inspanningen en omschreef het belang van de Stolpersteine met ‘struikelen met hoofd en hart’, een aandenken dat het bewustzijn aan de gruwelijkheden onderling levendig houdt. De Stolpersteine zijn een mooi, maar ook verdrietig eerbetoon aan de slachtoffers. Borculo met 68 Stolpersteine, Eibergen met 13 Stolpersteine en Geesteren met 4 Stolpersteine gingen Neede al voor. De aantallen geven ook de verwevenheid van de Joodse families met de dorpen aan, aldus Van Oostrum.

Na de toespraken ging het gezelschap naar buiten. Eerst werden de stenen in de Nieuwstraat gelegd. Zichtbaar ontroerd legde Leni Meijer-De Vries de eerste steen. Daarna sprak Paul Joseph, man van Carry, een gebed voor de doden uit, het Kaddish, en blies Loek de Liever, man van Mary op de Sjofar, de ramshoorn. Tenslotte gaf Ruth de Liever, achterkleinkind van Salomon en Lena, namens de gehele familie een toespraak. Daarna liep het gezelschap via de Wilhelminastraat door naar de Ruwenhofstraat waar de vijf stenen voor de familie Philip met behulp van Sallo Roozendaal werden gelegd, vertegenwoordiger van de Borculose Synagoge. 

De nabestaanden waren enkele dagen eerder al hartelijk ontvangen door de huidige eigenaar van Wilhelminastraat 6. Daar bleken tevens nog foto’s uit de jeugd van de zussen aanwezig te zijn.